Bouw mee aan het Gravensteen van Zierikzee in LEGO

Voor het vierde jaar op rij organiseert het Stadhuismuseum Zierikzee een LEGO-project tijdens de zomervakantie. Na het succes met het bouwen van de St. Lievensmonstertoren ofwel Dikke Toren van Zierikzee in LEGO in 2020, de Zuidhavenpoort in 2021 en de Nobelpoort in 2022 biedt het Stadhuismuseum Zierikzee deze zomervakantie jonge en volwassen LEGO-fanaten de kans om het Gravensteen van Zierikzee op schaal na te bouwen.

Jeroen Struijs (1953) uit Reewijk, vermaard ontwerper van schepen en gebouwen in LEGO, die eerder al het stadhuis van Gouda, Veere en Middelburg in LEGO heeft gebouwd en de ontwerpen voor de St. Lievensmonstertoren ofwel Dikke Toren van Zierikzee, de Zuidhavenpoort en de Nobelpoort in LEGO heeft geleverd, heeft ook ditmaal voor het ontwerp getekend. Medewerkers van Emergis Bloksjop Goes hebben weer de benodigde LEGO-steentjes bij elkaar gezocht en aangeleverd.

Intertoys Zierikzee en de Emergis Bloksjop Goes zijn wederom partners in dit educatieve project van het Stadhuismuseum Zierikzee.

De bouwsessies met Lego zijn in het Stadhuismuseum Zierikzee is tot en met 31 augustus 2023 op doordeweekse dagen van 11:00-13:00 u en van 14:00- 16:00 u. Na een succesvol einde van een bouwsessie van ongeveer twee uur ontvangen de deelnemers een ‘certificaat van volleerd Lego-bouwmeester’.

De kosten van deelname, inclusief een glaasje limonade en het certificaat bedragen € 5,00 per deelnemer. De bouwsessies zijn vooral bedoeld voor de jonge inwoners én bezoekers van Schouwen-Duiveland. Begeleiding door een volwassene is verplicht. Deze volwassene mag ook van LEGO-bouwen houden. Opgeven via info@stadhuismuseum.nl of 0111-454464

Dit bijzondere project in het Stadhuismuseum is gerealiseerd in samenwerking met

Het Gravensteen van Zierikzee

Midden in het centrum van Zierikzee staat een pand centraal waarvan de eerste aanblik leert dat het van hoge ouderdom is en dat het een bijzondere bestemming heeft gehad. De naam ervan – het Gravensteen – moeten we letterlijk opvatten: het steen (gebouw) van de graaf, in dit geval de graaf van Holland, Zeeland en West-Friesland.

Zierikzee was een stad die rechtstreeks onder de graaf viel. Hier zetelde ook de belangrijkste ambtenaar, de rentmeester van Zeeland beoosten Schelde. Hij was een machtig man, wiens rechtsgebied zich uitstrekte van Sommelsdijk op Goeree-Overflakee tot en met Tholen. De rentmeester zorgde niet alleen voor het geld van de graaf, hij beheerde ook diens goederen. Bovendien was hij ook op bestuurlijk terrein een machtig man. Daarenboven had hij rechterlijke bevoegdheden. Het Gravensteen bood onderdak aan de rentmeester en zijn ambtenaren, maar ook aan de vierschaar, de rechtbank van vroeger dagen. Ook was op de begane grond de woning van de cipier te vinden. Op de tweede verdieping en de zolder werden de misdadigers opgesloten. In het bijzonder de gijzelkamer aan de voorzijde geeft ons een treffend beeld onder welke omstandigheden de criminelen werden vastgehouden. De talloze inscripties, waarvan de oudste uit 1577 dateert, zijn een herinnering aan de gevangenen van weleer. Onder meer Duinkerker kapers zaten hier opgesloten.

In 1358 werd begonnen met de bouw van een Gravensteen op de plaats van het huidige gebouw. 165 jaar later was dat echter zodanig in verval geraakt dat besloten moest worden om tot nieuwbouw over te gaan.

In 1524 werd begonnen met de bouw van een nieuw Gravensteen omdat de oude ‘geheel ende al desolaet ende in ruyne vervallen lach’. Twee jaar later was het werk afgerond.

Het ontwerp werd geleverd door de Antwerpse bouwmeester Harman van Aecken. De fraaie smeedijzeren ankers in de voorgevel herinneren aan het Bourgondische en Oostenrijkse huis.

Ontsnappen uit het Alcatraz van de Lage Landen was ondenkbaar maar uit twee 16e-eeuwse archiefstukken, afkomstig uit de Rekenkamer van Zeeland (berustend in het Zeeuws Archief), blijkt echter dat sommige gedetineerden het onmogelijke presteerden.

Jan Rap

De vonnissen werden voor het Gravensteen voltrokken. Voor dat doel werd een houten schavot voor het bordes gebouwd. Het hek werd naar binnen gedraaid en sloot de trap af. Voorafgaand aan de executie kreeg de gevangene nog een maaltijd aangeboden. Deze gebeurtenis werd door een aantal hoogwaardigheidsbekleders bijgewoond. Ook het publiek mocht komen kijken naar deze maaltijd, die volgens de keus van de veroordeelde werd opgediend. Veel misdadigers werden voor het Gravensteen onthoofd, gebrandmerkt of gegeseld. De meest bekende, die zijn dood hier vond, was Jan Machielse van der Made, alias Jan Rap, die in 1784 (zonder maat) door de scherprechter werd opgehangen.

Tot 1923 bleef het gebouw in gebruik als huis van bewaring. In 1967 werd het Gravensteen voor een symbolisch bedrag van één gulden overgedragen aan de gemeente Zierikzee. Hierna werd het pand inwendig gerestaureerd. In 1982/1983 volgde een nieuwe restauratie waarbij de buitenkant veel aandacht kreeg. In 1984 werd in dit pand het Maritiem Museum gevestigd. Er waren toen onder andere diverse scheepsmodellen te zien en in de kelders werden Nehalennia-vondsten geëxposeerd. In het laatste kwartaal van 2011 werd deze museale collectie verhuisd naar het Stadhuismuseum. De Nehalennia-vondsten vonden hun weg terug naar het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. In 2012 werd het gebouw voor 260.000 euro gerestaureerd. In april van dat jaar nam de Wereldwinkel daarin zijn intrek.

Rondleidingen
Gelukkig is er aan het interieur niet heel veel veranderd zodat je tijdens een rondleiding een realistische indruk krijgt hoe de mensen onder erbarmelijke omstandigheden gevangen zaten. Niet voor niets deden sommigen er alles aan weg te komen.Het is de moeite waard het gebouw te bezichtigen, en af en toe een beetje griezelen in deze gevangenis hoort erbij. Niet als gevangene van de Zierikzeese baljuw, maar – heel eventjes – als gevangene van het verleden.

Rondleidingen zijn op woensdag- en zaterdagmiddag om 14.30 uur en vertrekken vanaf het Stadhuismuseum Zierikzee. Reserveren kan via 0111-454464 of info@stadhuismuseum.nl.